Kategorie
sanskriti

Po co człowiekowi guru?

Mniej więcej: 11 min. czytania

Już niedługo nowy sezon festiwali świadomościowych, a w nim między innymi: wesołe rozmowy o tym, jak to guru są niepotrzebni, ale za to świetni w ciągnięciu z ludzi kasy. Można też będzie usłyszeć nagle, podczas rozmowy na jakiś filozoficzny temat, personalną wrzutkę: „no dobrze, rozumiem, tobie jest potrzebny guru, bo jesteś na pewnym etapie podróży i jeszcze po prostu nie wiesz, że cała wiedza jest w tobie. Masz rację. Przepraszam, wybacz mi, dziękuję, kocham cię…” itd.

Także dzisiaj napiszę rozwlekle o guru, żebyśmy, skoro już się śmiejemy, śmiali się z tej roli jeszcze świadomiej i czuli się z tym jeszcze lepiej. Np. podczas płatnej ceremonii z prowadzącym, który śpiewa mantry i patrzy nam w oczy (ale to nie jest guru!).

Podwójna natura guru

Temat jest złożony, bo ma dwie strony. Ludzką i boską. Po pierwsze o tym, dlaczego wg wielu tradycji indyjskich potrzebujemy guru.

Jak wspomniałem, dziś słyszymy raczej, że jest niepotrzebny. Wg trendu każdy powinien kroczyć swoją unikalną ścieżką, no bo jest wyjątkowy i ma swój niepowtarzalny proces. Ścieżka wspólna trąci myszką, choć jej aspekt społeczny czy stadny jest szeroko lubiany i celebrowany.

Oszuści!

Okej, zadajmy pytania. Czemu mielibyśmy się komuś kłaniać lub chylić czoła w zamian za powiedzenie nam czegoś mądrego? Przecież guru też człowiek, urodził się i umrze tak samo jak my. Po co więc chodzić do drugiego człowieka? Co w nim takiego specjalnego (i lepszego ode mnie)? No co?

A poza tym guru oszukują. Tyle jest historii, jak to wyłudzają pieniądze i wykorzystują uczniów w różny sposób. Tyle filmów i seriali o ludzkiej naiwności. (Chwileczkę, jedna ceremonia, 888 zł x 33 duszyczki… miłość jest w tobie…)

Nawet Śiva mówił kiedyś do Parvati, że jest wielu nauczycieli duchowych, którzy chętnie pomogą wyczyścić uczniom portfel zamiast umysłu. Gdyby jeszcze robili jedno i drugie, to przynajmniej byłaby jakaś usługa, a tak…

Nie ma raczej u nas ogólnego zaufania do instytucji guru, nawet wśród entuzjastów jogi. Mało też jest o niej osobistego pojęcia, krążą raczej plotki. Można uznać, że jest ona co najmniej kontrowersyjna.

Zresztą, sami guru nieraz przemawiali o niej niechętnie. Najsłynniejszym chyba był Osho. Guru-biznes go mierził i ciężko go krytykował. Byli też inni, którzy pomimo tego, że całe swoje życie nauczali i mieli swoich uczniów, byli przeciwni instytucji guru. Mówili: „nie jestem twoim guru”, a ludzie przychodzili ich słuchać i czerpali od nich wiedzę duchową, często uiszczając darowizny. Taki paradoks.

Na co komu guru?

Dlaczego więc wg tradycji indyjskiej mówi się, że każdy potrzebuje guru?

Jej opowieść mówi, że człowiek przychodzi na świat bez większej wiedzy. Do tego w odróżnieniu od wielu gatunków zwierząt jesteśmy po urodzeniu bardzo zależni od opiekunów. Ludzkie dziecko wymaga jej mnóstwo, żeby przetrwało. Gdy dorasta, większości rzeczy uczy się od innych. Uczy się mówić na podstawie tego, co usłyszy. Wyrabia sobie znaczenie słów na podstawie znaczeń, które mają inni. A później jeszcze tworzy własne.

Dodatkowo, niektórzy, dzięki zdobywanej wiedzy i praktyce mogą się niesamowicie rozwinąć. Do tego stopnia, że wielu innych ludzi pamięta, albo chociaż kojarzy ich imię – jak Michael Jordan, Jezus, czy Maria Skłodowska-Curie. Nawet gdy dawno odejdą z tego świata. Zwierzęta mają w tej kwestii mniejsze możliwości, choć też nie byle jakie. I dlatego potrzeba nam guru, żeby z tych niesamowitych ludzkich możliwości skorzystać.

Kolejna rzecz, że mamy różne dążenia. Jedno z nich, to najbardziej banalne, jest z reguły na szczycie. Chcemy szczęścia i nie chcemy cierpienia. I zdaje się, że jesteśmy zadowoleni, gdy spełniamy swoje zachcianki. A czasem wychodzi nam to bokiem, np. po czasie. Stąd pytanie, jak je spełniać? Jak zrobić to w taki sposób, żeby rzeczywiście zadziałało i dawało szczęście. Nie zawsze to wiemy i dlatego rozmawiamy, czytamy, patrzymy na przykład innych ludzi. Poszukujemy wiedzy.

Innymi słowy, każdy z nas ma wrodzony głód wiedzy, chociażby po to, żeby przetrwać na co dzień, już mniejsza z sensem życia czy duchem. I wiedza ta pochodzi z zewnątrz.

„Wszystko jest w tobie”

Popularna dziś idea mówi, że cała wiedza jest już w nas. Problem w tym, że w praktyce nie ma przykładu takiej osoby. Nikt nie zna nikogo, kto całą wiedzę zdobyłby sam – materialną czy duchową. Wiele osób wierzy, że tak jest, tak nawet mówi na głos w piękny sposób, ale doświadczenie codzienne pokazuje nam inaczej.

Wiedza jest w nas dopiero, gdy ją otrzymamy i ją przyswoimy. Nawet jeśli na kogoś spłynie coś oryginalnego w medytacji, to z reguły dowiedział się od kogoś innego, że warto medytować.

Nawet tego jak korzystać z toalety, dowiadujemy się od innych. Uczymy się od innych i tego, jak uczyć się samemu. Podstawową wiedzę jaką otrzymujemy wraz z narodzinami, to taką w rodzaju jak oddychać. Owszem „ciało wie” jak podtrzymywać procesy życiowe, ma instynkt samozachowawczy, ale to nie jest dostępna cała wiedza o życiu, ludziach, ideach i o świecie. Potencjał człowieka jest większy.

Mamy wielką potrzebę, żeby się uczyć, a głównym źródłem naszej wiedzy są zmysły. Mamy ich pięć i cała nasza wiedza pochodzi właśnie z nich. Nawet jak nam się coś objawi, to poprzez zmysły.

Wiedza pozazmysłowa

Jednak doświadczenie bezpośrednie ma swoje ograniczenia, choćby czasowe, np. tego, co wydarzyło się dawno temu, nie dowiemy się tą drogą. Poza tym same zmysły mają swoje ograniczenia, nie doświadczamy pełnych zakresów proponowanych przez świat. Stąd wciąż doskonalimy instrumenty, którze wspomagają nasze zmysły w poznawaniu świata.

Innymi sposobami na czerapnie wiedzy są nasze wnioskowanie oraz to, czego dowiadujemy się od innych. Np. zasłyszymy coś albo przeczytamy o rzeczach, z którymi nie mieliśmy bezpośredniego styku ze względu na czas i miejsce, ale uznając, że jest to zaufane źródło wiedzy, przyjmujemy to „na wiarę”.

Wierzymy, że to, co słyszymy od innych, było wcześniej ich doświadczeniem bezpośrednim. No chyba, że kłamią, ale to inny temat. Albo nawet jeśli ktoś coś po kimś powtarza, to wierzymy, że na końcu tego łańcucha ktoś sam czegoś doświadczył. Jednak z racji tego, że doświadzczenie bezpośrednie tamtej osoby jest samo w sobie ograniczone, powstaje filozoficzne pytanie: jak mamy się dowiedzieć czegoś, co jest poza percepcją naszych i cudzych zmysłów? Jak dowiedzieć się czegokolwiek o duchowości?

Tu pojawia się druga kategoria rzeczy, których możemy dowiedzieć się od innych.

Kto mi powie jak jest?

Bo gdy zapytamy kogoś, czy zjadł śniadanie, to raczej przyjmujemy odpowiedź twierdzącą za prawdziwą (choć może oszukiwać, bo się chorobliwie odchudza). Ale jak zapytamy, czy doświadczył czegoś pozazmysłowego, no to gdy odpowie, że tak, to przyjmiemy taką odpowiedź tylko wtedy, gdy takiej osobie ufamy. Kiedy jej świadectwo jest dla nas autorytetem.

O ile tę pierwszą kategorię (śniadaniową) możemy nazwać jako powszechną, to ta jest, powiedzmy, pozapowszechna czy duchowa, pozazmysłowa. Wg niejednej tradycji jest to wiedza dana od Boga, którą ten dał ludziom i jedynie poprzez taki przekaz możemy otrzymać wiedzę o tym, co pozazmysłowe (choć z reguły odczytane poprzez zmysły tych wybrańców).

Pytanie po co nam w ogóle taka wiedza? Skoro mamy wiedzę o świecie materialnym, to po co nam wiedza z poza tego świata? W końcu to tutaj żyjemy, tu są nasze troski.

Tradycja mówi, że choćbyśmy wszystko o tym świecie wiedzieli, to niestety nie dowiemy się z niego o naszej ostatecznej tożsamości, która jest poza materią. Nie dowiemy się tego, czym jest świadomość duchowa i jeśli będziemy szukali odpowiedzi w materii (np. w kartonach) to się nie dowiemy.

Nieprzerwana linia przekazu

Cała wiedza dotycząca duszy i Boga pochodzi z tej drugiej kategorii przekazu słownego. Pochodzi od Boga, który przekazał ją jakiś czas temu, a że teraz nie ma Go wśród nas, to przekazywana jest przez różne tradycje i linie przekazu.

Tak jak np. wciąż są różne wersje tego, co Jezus powiedział. Najlepiej byłoby spytać go osobiście, ale go nie ma. Więc pytamy kogoś, kto go znał i mu wierzymy na słowo. Ale pierwsze pokolenie po nim też już nie żyje. Dzisiaj mamy nadzieję, że to, co powtarzają w jego imieniu, naprawdę zostało powiedziane. Bo np. ufamy jakiejś linii przekazu.

Jak tu być szczęśliwym?

Wracając do sprawy guru i naszego osobistego szczęścia.

Ze względu na przeświadczenie, że wszyscy rodzimy się w niewiedzy, potrzebujemy guru. Chcemy dowiedzieć się, jak je spełnić nasze marzenia, żeby być szczęśliwymi. Szukamy sposobu, wiedzy, doświadczeń. Ale przez to, że nasze zmysły, którymi ją zdobywamy, zakorzenione są w tej przyrodzonej nam niewiedzy, potrzebujemy kogoś bardziej doświadczonego. Kogoś, kto przejrzał zmysły na wylot, bo ma doświadczenie i wiedzę pozazmysłową.

Stąd też jedna z definicji guru: „gu” jako ciemność (niewiedza) i „ru” jako ten, który ją usuwa. Inne znaczenie to „ten, który instruuje wg boskiego przekazu”. Tak samo słowo „acarya” oznacza osobę, która i uczy i żyje wg tego, czego uczy, oraz pokazuje drogę innym.

Takie więc są powody tradycyjnego przekazu. Mówi, żeby poszukać sobie guru i próbować się od niego dowiedzieć, o co w tym życiu w ogóle chodzi. Że celem relacji z guru jest nauka. Po to jest ta instytucja. Guru to nauczyciel, a nauczyciel to ten, który uczy. A jak uczy rzeczy duchowych, no to jest nauczycielem duchowym i tyle.

Oczywiście, tutaj mamy kolejny problem.

Na ścieżkach oddania Bogu respektuje się guru jako samego Boga i to jemu czyni się tzw. posługę. Co więcej, należy robić ją szczerze, pokornie i bez ukrytych intencji, a przekaz stoi przy tym, że takie zachowanie sprawia Bogu wielką radość.

W tym miejscu większość woli podziękować i samemu czytać sobie książki (jeśli w ogóle ten temat ich interesuje). Albo uznać, że sami dojdą swoją drogą do rzeczywistości, niżby mieli kogoś traktować jako reprezentację Boga. Że w ogóle, co to za pomysł, żeby ktoś się stawiał na takiej pozycji! Megalomania! Religia jest głupia! Guru manipulują! Ździerają kasę!

Książki zamiast guru

A książki?

Książki są szeroko dostępne. Leżą sobie cicho, są w miarę tanie. Jest internet. Free downloads. Można sobie poczytać przy kominku, nikt nie przeszkadza. Wszystko przetłumaczone. W razie czego jest też ChatGPT. Słowem, nie ma nikogo, kto chce zawładnąć naszym umysłem. Nikomu nie zaprzedajemy swojej duszy.

Wybieramy czytankę. Choć z biegiem czasu i jej źródła podajemy w wątpliwość. No bo kto to napisał? Skąd wiadomo, że nie wymyśla jakichś niestworzonych rzeczy? Może rzeczywiście lepiej nie czytać takich książek, tylko beletrystykę. Odczuć piękno w estetyce poezji pomiędzy jej wierszami! Kto o Bogu i duszy mówi wprost, ten nie wie, co mówi!

Wracając do tradycyjnych pism, przekaz mówi dość niepopularnie, że jasne, możesz je sobie czytać samemu, ale wtedy mało z tych spraw zrozumiesz. Taki haczyk. Czytając święte pisma samemu, dowiemy się niewiele więcej ponad to, co już wiemy, bo będziemy je czytać poprzez swoje dotychczasowe doświadczenie i ograniczone zmysły. Elo.

No bo spójrzmy na to krok po kroku.

Pisma złożone są ze zdań, a te ze słów, które mają jakieś znaczenie. Jeśli mamy tylko wiedzę o materii i będziemy je czytać, to nadamy im znaczenie odpowiadające naszemu materialnemu doświadczeniu. Jak więc mielibyśmy zrozumieć ich pierwotne, duchowe znaczenie? A co dopiero rozumieć zdania, akapity, czy całe książki i powiązania między nimi?

Hmm, jak to zrobić?

Właśnie po to jest guru, żeby pomógł je zrozumieć. Choć nawet wtedy nie są one łatwe do zrozumienia.

Dlatego też niektórzy wolą w ogóle takich książek nie czytać. Pytanie, czy nie wylewają wtedy dziecka z kąpielą. To zależy czy w ogóle ich to interesuje. Bo bywa, że nie i spoko.

Ale niektórych to interesuje. Tak naprawdę to ciekawy problem sam w sobie.

Nieprzerwana linia znaczeń

Mamy coś takiego jak słowa, których używamy na codzień i one też są używane w pismach świętych. Może są też jakieś dodatkowe, inne słowa, ale sporo jest tych zwyczajnych. Więc po pierwsze, jak mamy zrozumieć te unikalne słowa, które są używane tylko tam? A do tego jak dowiedzieć się, czy te pospolite, znane nam, mają w pismach te same znaczenie, które znamy ze swojego życia?

Przecież język wciąż ewoluuje. Każdy język się zmienia. Nawet w polskim czy angielskim to samo słowo mogło mieć 500 lat temu inne znaczenie. I ciągle pojawiają się nowe znaczenia. Także jest duża szansa, że dziś operujemy słowami, które mają inne znaczenie niż te, zapisane dawno temu w pismach.

Jak się w tym połapać? Odpowiedź kultury Indii jest prosta: potrzebujemy guru w nieprzerwanej linii przekazu.

Co to znaczy? To znaczy, że nasz guru uczył się u swojego guru, a ten u swojego, a tamten i tak dalej, aż do czasów, kiedy Bóg był na Ziemii osobiście i przekazał mu ją osobiście. Tamten człowiek na końcu łańcucha widział Go na własne oczy, rozmawiał z nim. Układ nerwowy tamtego Boga oddziaływał na niego bezpośrednio. Wrócił z tym do domu i powiedział komuś: „to było najbardziej niesamowite spotkanie w moim życiu”. I przekazywał dalej ten wajbik.

Mógł też spotkać jakiegoś mędrca, który z niepojętych przyczyn doznał urzeczywistnienia, bo np. Bóg mu się objawił od wewnątrz. Wtedy taka wiedza i uczucie są przekazywane przez tzw. ludzi oświeconych. To też niezłe źródło.

Nikomu nie można zaufać

Tylko zawsze pytanie jest o wiarygodność. Komu damy wiarę, że mówi prawdę? To przecież my ją dajemy albo zachowujemy dla siebie. Mówimy sobie np. że wiemy lepiej. Ufamy własnej prawdzie, a nie czyjejś i mamy do tego niezbywalne prawo. Wolny wybór.

Ale co z tymi, którzy wiedzą, że nie są oświeceni i jednak szukają Boga na tym świecie albo jakiegoś świadectwa? Którzy nie pokładają wiary we własny głos pośród szumu drzew, bo już nie raz wystrychnął ich na dudka?

Odpowiedź tradycyjna: bez guru pochodzącego z takiej nieprzerwanej linii możesz sobie szukać dalej. Zresztą, nawet jak go znajdziesz, to nie będzie łatwo! Co dopiero, gdy go/jej nie ma i do wszystkiego dochodzimy sami. Albo czytamy słuchamy mądrości wybiórczo, szukając tak naprawdę potwierdzenia własnych przekonań.

Idea, że możemy zrozumieć pisma czy przekaz duchowy całej kultury, tym bardziej obcej, swoim własnym niezależnym wysiłkiem, jest równie odważna co nierealna. No bo niby jak? Trzeba mieć mocny tupet, a on raczej w tej branży nie pomaga, choć dobrze się prezentuje.

Do tego rodzaju wiedzy potrzebny jest guru, ktoś kto się orientuje w tym morzu znaczeń, poświęcił temu swoje najlepsze lata. I to musi być rzetelny guru. A nie taki, co robi byle co i żyje byle jak. Dopiero wtedy dochodzi do transferu takiej wiedzy.

Mistyczny dodatek

Ale oprócz tego, że mamy guru, jest jeszcze jeden czynnik potrzebny do transferu wiedzy i doświadczenia (i nie, nie chodzi o pieniądze). Chodzi o pewien mistycyzm, o coś, czego nawet guru nie ma pod kontrolą, czyli o łaskę.

Sęk w tym, że nasz stan niewiedzy duchowej, czyli tzw. ignorancja, nie ma przyczyny. Nie ma początku. Taki jest tradycyjny przekaz. A to duży problem. Bo gdybyśmy znali przyczynę, to moglibyśmy temu jakoś po inżyniersku czy po lekarsku zaradzić. Gdy zna się przyczynę, można ją przecież usunąć. A tu taka sytuacja. Bezprzyczynowa.

Jak się zmierzyć z czymś takim? Tylko łaska, powie pismo. Równie niepojęta, ale jakościowo inna siła, może taką przyczynę usunąć. Nic innego.

Na tym też polega współczucie czy miłosierdzie Boga, że przychodzi do nas w formie guru. Taki jest pogląd tej kultury, tak wg niej wygląda właściwe spojrzenie na funkcję i zasadność guru. Bóg przez pisma mówi, „wiedz, że jestem guru”.

Guru a Bóg

Tu wracamy do tematu, że guru to kwestia problematyczna, bo złożona z dwóch części: ludzkiej i boskiej. Po pierwsze jest człowiekiem, jak każdy z nas, a druga, że jest jakby samym Bogiem. Raz pisma mówią, że jest reprezentantem Boga, a czasem mówią wprost, że jest samym Bogiem.

Mówią też, że mantra, Bóg i guru, są jednym. Że Bóg przejawia się jako guru. Właśnie w ten sposób jest dla nas dostępny, tutaj na Ziemii, żebyśmy mogli nawiązać z nim relację. Mówi się nawet, że nie należy tych trzech kwestii różnicować.

Podobne do ludzi, którzy na dobrej fazie mówią, że są Bogiem? No to guru tak o sobie nie mówią.

Jeden werset mówi (oczywiście ustami mędrców): „Boże, nawet gdybyśmy służyli ci przez miliardy lat to i tak nie spłacimy długu wdzięczności, który mamy wobec ciebie za to, co nam dałeś. Och, nawet mędrcy nie mogą spłacić tego długu!”.

Tutaj oczywiście kolejna dyskopatia może wylecieć: nie dość, że mamy już człowieka, który przedstawia się jako Bóg i potwierdza to trzymaną w dłoni księgą, to jeszcze jacyś mędrcy, poprzez których niby przemawia w swoich baśniach, żeby dali nam inspirujący przykład, mają dług nie do spłacenia. Co dopiero my! Wyciągam portfel normalnie! I czuję się zadłużony po same pachy!

Tekst mówi dalej, że „dziękujemy ci za to, że niszczysz to, co niefortunne dla istot żywych, będąc w ich wnętrzu i na zewnątrz”.

O co w tym chodzi, z tym wewnątrz i na zewnątrz? Że na zewnątrz przejawiasz się jako guru, a w środku jako Bóg. Że zawsze jesteś na posterunku, żeby czynić dobro dla istoty żywej. Wystarczy się tylko do ciebie zwrócić. I tak samo z mantrą. Czyli gdzie nie spojrzeć, jesteś. Taki stan rzeczy stara się w nas zakotwiczyć tradycja.

Podsumowanie

Dlatego mieć guru to ważna sprawa, a człowiek dochodzi do miejsca, w którym spotyka guru, jeśli ma farta, szczęście, gdy los mu sprzyja. Taki obrót spraw to właśnie łaska, to jest ten element mistyczny, nieprzewidywalny, tajemniczy. Nie zadziwa się w żaden inny, kontrolowany sposób, że ktoś robi konkretne kroki i ma pewność, że coś się wydarzy. Do nas należy wysiłek, a nie efekty.

Nasza ignorancja duchowa jest bezprzyczynowa i wygląda na to, że tylko bezprzeczynowa łaska może ją usunąć. Dlatego gdy pojawia się okazja, gdy ta łaska przychodzi, warto po nią sięgnąć i jej nie zmarnować. Gdy znajdziemy takiego guru, z którym nam po drodze, to warto mu zadawać pytania, zrobić coś dla niego, szukać jego mądrości.

To jest taki pierwszy krok na tej całej odwiecznej, dajmy na to indyjskiej drodze. To jest początek ścieżki oddania. Przyjęcie guru, inicjacja. Niektórzy myślą, że to właśnie totalny koniec, zmarnowanie sobie życia, szczyt głupoty i utrata indywidualności. Ale to dopiero początek.

Także w ramach dyskusji o guru, nawet jak chce się tę instytucję wyśmiać i odrzucić, to warto wiedzieć czym ona jest i jaki jest jej cel, oraz jaką rolę pełni w kulturze, która co by nie było jest ewenementem na skalę światową.

Kultura indyjska, pomimo setek lat okupacji nie dała się kompletnie zniszczyć jak wiele innych, równie ciekawych i żyjących blisko Boga i natury kultur. Ani kolonizatorzy ani agresja ideologiczna nie dała im rady.

Wiadomo, tam też jest grubo jeśli chodzi o nierówności społeczne i przemoc. Tylko pytanie, czy gdyby każdy europejski kraj podkręcić do takiej gęstości zaludnienia i temperatury, to co by się w nim działo. No ale to inny temat z wielkiego garu tematów, w którym wszystko się miesza taką dużą, dużą chochlą.

Wpis w dużej mierze inspirowany wykładem mojego guru:

Kategorie
sanskriti

Śpiewnik dla Kryszny

Mniej więcej: 4 min. czytania

Zrobiłem pierwszą wersję śpiewnika, juhu! Jest też link do wykonania z Indii. Poniżej tekst z wprowadzenia i plik PDF.

Dużo jest w życiu rzeczy wartych opowiedzenia. Świat to z pewnością przeogromny teatr możliwości. Możemy wybrać w nim dowolny rodzaj nastawienia do rzeczywistości i działać w niej na swój unikalny sposób. Jeden z nich to taki, w którym pomimo bólu, chorób i czekającej na nas śmierci, nie interpretujemy życia tak, aby sprawiało nam cierpienie. Po rozpoznaniu sensu własnego życia ulatuje z nas cynizm, nihilizm i fatalizm.

Jedną z form ekspresji, która spotyka się z uznaniem niezależnie od podejścia do życia, jest muzyka. Wykształcenie, pochodzenie, zainteresowania, charakter, stan emocjonalny – nic nie stoi nam na przeszkodzie, by dostroić się do swojego ulubionego utworu. I nie muszą to być sanskryckie pieśni duchowe, tak jak w tym śpiewniku. Sama melodia wyrzeźbiona w ciszy i powiązane z nią słowa (lub ich brak) oraz różnorodność dźwięków przyrody i rytmów bijących serc sprawiają, że muzyka przypadająca nam do gustu porusza nas i inspiruje do przeżywania chwil błogości.

Kategorie
sanskriti

Viveka, właściwa dyskryminacja

Mniej więcej: 5 min. czytania

Słowo „dyskryminacja” źle się kojarzy. Używane jest, gdy mówimy o dyskryminacji rasowej, kastowej czy płci. W rezultacie oczekuje się od nas, abyśmy traktowali wszystkich równo. Abyśmy nie oceniali innych i nie osądzali ich charakteru. Ideał ten, choć szlachetny, jest w praktyce spotykany bardzo rzadko, a nawet tym, którzy starają się za nim podążać, nie wychodzi to za każdym razem.

Rozsądek

Wszyscy osądzają i dyskryminują, takie są bowiem funkcje intelektu. Kazać osobie posiadającej intelekt nie osądzać, to tak, jakby kazać nie słuchać komuś, kto ma uszy.

Tak naprawdę nie da się żyć bez oceniania. Przykładowo, jeśli mężczyzna wejdzie na lotnisku do damskiej toalety, to zrobi się zamieszanie. Jeśli zaparkujemy na miejscu dla niepełnosprawnych, dostaniemy mandat. W niektórych krajach możemy stracić głowę, jeśli pocałujemy partnera w miejscu publicznym – i to dosłownie. Musimy więc podejmować właściwe decyzje i dokonywać oceny w zależności od sytuacji. Rozróżniamy zatem toaletę męską od damskiej, zwykłe miejsce do parkowania od tego dla niepełnosprawnych oraz odpowiednie miejsce do okazywania czułości od nieodpowiedniego.

Tym samym nie każdy rodzaj dyskryminacji (etymologicznie rzecz biorąc: rozróżniania) jest negatywny. Nie musi zawierać w sobie obrazy, protekcjonalności czy zniesławienia.

W filozofii indyjskiej dyskryminacja nosi nazwę viveka i jest uważana za cechę, którą należy praktykować dla pogłębiania rozwoju duchowego. Słowo viveka pochodzi od rdzenia czasownikowego √vicir, który oznacza „oddzielać” lub „widzieć różnicę pomiędzy dwoma przedmiotami, cechami lub czynnościami”. Viveka to podstawa w dokonywaniu właściwej oceny, właściwego pojmowania, rozeznania itd. Na ścieżce wiedzy (jñāna-yoga) viveka jest jedną z czterech cech dyscypliny duchowej.

Kategorie
sanskriti

Cel prawa karmy

Mniej więcej: 4 min. czytania

Pytanie: Reakcje karmiczne często porównywane są z karą wymierzaną przez autorytety. Jednakże różnica polega na tym, iż w przypadku kary istnieje wyraźne powiązanie przyczynowo skutkowe. Osoba ukarana wie dlaczego tak się stało i że celem kary jest skorygowanie jej zachowania. W przypadku karmy ludzie zazwyczaj nie mają pojęcia dlaczego spotkała ich kara. Tym samym poprawa nie może zostać osiągnięta. Karma zdaje się być ślepym prawem istniejącym tylko po to, żeby istnieć. Wydaje się nie mieć żadnego celu poza własną egzystencją. Stąd pytanie, może jednak płynie jakaś korzyść dla osoby dotkniętej reakcją karmiczną?

Odpowiedź: Karma nie jest bezcelowym prawem. Jej cel jest dwojaki. Pierwszy to utrzymywanie moralności i harmonii w społeczeństwie. Jego fundamentem jest fakt, że każde nasze działanie wywiera wpływ na nas i na nasze otoczenie. Pisma (śāstra) jasno tłumaczą, że jeśli dopuszczamy się czynu zakazanego, to musimy ponieść tego konsekwencje. Nie jest też prawdą, że ludzie cierpią z powodu karmy, nie znając przyczyny swojego cierpienia.

Jest wielu przestępców, którzy zostają ukarani i wiedzą za co. Mimo wszystko popełniają to samo przestępstwo po raz kolejny. Na tej zasadzie można wywnioskować, że nawet jeśli ktoś wiedziałby jaka kara pochodzi od konkretnej karmy, to nie daje to gwarancji, że jej zachowanie ulegnie poprawie. Reakcja karmiczna może być rozumiana na takiej samej zasadzie. Co więcej, ludzie mogą dowiedzieć się za co są w danej sytuacji karani, bo wiedza płynąca z śāstry jest ogólnie dostępna.

Drugim celem karmy jest naprostowanie człowieka. Ostatecznie chodzi o to, by sprowadzić go do świadomości Boga. Jednak tego rodzaju naprostowanie nie dzieje się wyłącznie poprzez zastosowanie kary. Jeśli by tak było, to żadne przestępstwa nie miałby miejsca z powodu lęku przed karą, a przecież ludzie nie przestają ich popełniać. Nie dają za wygraną nawet wtedy, gdy zostają schwytani i ukarani. Toteż prawo karmy samo w sobie nie niesie za sobą przemiany. Zrozumienie pisma i wiara w znaczenie tego, co jest w nich napisane, jest tym, co ją przynosi.

Prawdziwa przemiana bierze się z posiadania wiary w pismo, a nie z wiedzy o naszej przeszłej karmie, która jest powodem naszego cierpienia.

Kategorie
sanskriti

Poklask w sanskrycie

Mniej więcej: 5 min. czytania

Wybrałem ten artykuł, bo dotyczy czegoś, do czego miewam słabość. I myślę, że nie tylko ja…

… a chodzi tu o sławę i rozgłos. I żebyśmy mieli jasność, nie jest to wyłącznie parcie na szkło. Potrzeba rozgłosu jest czymś subtelnym i dotyczy czegoś więcej niż jawnej ochoty bycia w centrum uwagi. Wiąże się np. z dążeniem do posiadania racji, do bycia aprobowanym i podziwianym, do bycia kimś w towarzystwie. Chodzi też o lajki, o komentarze, o odzew, followersów, o potwierdzenie, że jesteśmy nie tylko okej, ale bardzo okej.

To wszystko, gdy napisać o tym jawnie, rzadko kiedy obudzi w kimś myśl: o, to ma coś ze mną wspólnego. Raczej gardzimy taką postawą i trudno przyznać, że mamy takie chwile w swoim życiu, gdzie potrzebujemy uwagi i kiwania głów innych.

Wybrałem ten artykuł również dlatego, że jest absolutnie bezkompromisowy. To w jaki sposób podchodzi do poklasku jest… godne oklasków. Tak więc zapraszam na kolejny kawałek sekciarskiego chlebka. Zapoznajmy się ze słowem: pratiṣṭhā.

Pięknie pachniesz, co to?

Pratiṣṭhā w sanskrycie oznacza sławę, chwałę i rozgłos itp. i wszyscy czasami mamy na nią smaka. Pracujemy wtedy by ją zdobyć i jesteśmy zadowoleni, gdy ją otrzymujemy. Dla niektórych jest to nawet popęd wiodący. Ludzie nim obdarzeni zdolni są poświęcić swoje życie dla sławy własnej, czy choćby swojej rodziny, kraju albo ulubionej drużyny sportowej.

Hare, hare! Patrzcie na nas!
Kryszna górą, heja!
Kategorie
sanskriti

Powód samotności

Mniej więcej: 9 min. czytania

W ostatnim wpisie mówiłem o tym czym jest dla mnie bhakti-joga. Zanim któregoś razu opublikuję czym ona jest podręcznikowo, weźmy praktyczną bolączkę na którą daje ona ciekawą perspektywę. Temat samotności.

Przetłumaczę teraz artykuł ze strony jiva.org. Pisze tam mój nauczyciel i wybieram takie, które mnie na dany moment ciekawią. Nie będę ich tłumaczył bez własnego komentarza, bo jest tam sporo terminów, które trzeba wyjaśnić.

Pierwszy tekst dotyczy samotności. Ostatnio mam z nią więcej do czynienia więc mnie zainteresował. Nie jest to doświadczenie wyłącznie przykre. Chociaż czym innym jest bycie samemu, a czym innym samotność. W tym artykule samotność rozumiana jest raczej jako coś niechcianego czy też właśnie przykrego. I chyba z reguły tak się o niej mówi.

Tożsamość duszy

Zaczynamy z grubej rury. Słowa dusza będę tutaj używał do określenia tego, co w sanskrycie nazywa się ātmā. Być może nie jest to najlepsze tłumaczenie, ponieważ ma sporo naleciałości kulturowych. Wolę jednak to niedoskonałe słowo niż tekst przesiąknięty enigmatycznym sanskrytem. Powiem tylko jaka jest podstawowa różnica pomiędzy duszą a ātmą. Otóż dusza w rozumieniu chrześcijańskim ma swój początek, bo tworzy ją Bóg i to w momencie zaistnienia ciała w wyniku miłości rodziców. Jeśli chodzi o wedantę, dusza jest czymś co jest równie stare/młode co Bóg i przechodzi z ciała do ciała. Tak więc ātmā nie została przez Niego stworzona, ale jest częścią jednej z Jego trzech energii – energii pośredniej.

By the way, na samym dole artykułu będzie słowniczek terminów sanskryckich, których tutaj występują.

Mówiąc krótko o energiach Boga, wyróżniamy:
– Wewnętrzną, intymną. Dzięki niej przejawia się łaska.
– Pośrednią, to właśnie my, hurra, niezliczone wieczne dusze.
– Zewnętrzną, tak zwany matrix lub w sanskrycie maja. Energia materialna, natura od namacalnej po atomy, kwarki, struny i wibracje.

No więc prawdziwą tożsamością duszy jest to, że jest ona częścią pośredniej energii Kryszny. Tutaj od razu wtrącę słów kilka.

Kategorie
sanskriti

Bhakti-joga, co to?

Mniej więcej: 5 min. czytania

Dużo myśli przychodzi mi do głowy. Z jednej strony chciałbym napisać o bhakti w sposób podręcznikowy i bezosobowy, a z drugiej zupełnie mija się to z celem zarówno blogowania jak i… samej filozofii bhakti. Żyję tym i chyba najfajniejsza perspektywa będzie taka, jaką mogę zaoferować bez owijania w bawełnę, czyli perspektywa wyznawcy, sekciarza i ucznia swojego mistrza.

Zadaję też sobie pytanie, do kogo piszę tego posta. Bo jest on specyficzny, mówi przecież o kwestiach wiary. Czy np. Katolik powinien porzucić taki tekst w przedbiegach? Myślę, że nie. Czy ateista powinien zacząć na boczku szukać argumentów dyskredytowania takiej postawy? Nie sądzę. Czy inny bhakta (osoba na ścieżce bhakti-jogi) znajdzie tutaj coś ciekawego? Być może. A być może powinni przestać czytać. It’s up to you.